Υπεραποστάσεις: Προαγωνιστικές προϋποθέσεις & ενδοαγωνιστικές τακτικές (Β Μέρος)
Το άρθρο αυτό είναι η συνέχεια του Ά μέρους του αφιερώματος στις Υπεραποστάσεις, μιας προσπάθειας να προσδιορίσουμε τις παραμέτρους, τις οποίες κάθε ομάδα (αθλητής-προπονητής-γιατρός) πρέπει να ελέγχει, ώστε το αποτέλεσμα να είναι το καλύτερο για όλους.
3. Διατροφή
Για να ολοκληρωθεί η οποιαδήποτε απόσταση από τον αθλητή, είναι αρκετό το σώμα να διαθέτει την απαιτούμενη ποσότητα ενέργειας σε οποιαδήποτε μορφή (λίπη, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες). Για να καλυφθεί, όμως, μια απόσταση όσο γίνεται πιο σύντομα, το σώμα επιλέγει μόνο του το ενεργειακό νόμισμα που θα του δώσει τη μεγαλύτερη ποσότητα ενέργειας, ανάλογα με την απαίτηση των μυών για οξυγόνο. Ως αποτέλεσμα, όσο πιο έντονη είναι η άσκηση και αυξημένες οι απαιτήσεις σε οξυγόνο, οι υδατάνθρακες θα επιλέγονται ως το ιδανικότερο καύσιμο.
Οι υδατάνθρακες αποθηκεύονται στο σώμα ως γλυκογόνο (στο ήπαρ και τους μύες) και η μέγιστη ποσότητα κυμαίνεται από 400-500 gr, ενέργεια που αντιστοιχεί σε 1600-2000 kilocalories, δηλαδή σε 60΄-90΄ έντονης άσκησης. Όταν το γλυκογόνο εξαντληθεί, η γλυκόζη στο αίμα θα είναι χαμηλή, με αποτέλεσμα μειωμένη απόδοση, αδυναμία, κεφαλαλγία, εφίδρωση. Το νευρικό σύστημα επίσης δε λειτουργεί σωστά και δίνεται η αίσθηση ασύνδετων κινήσεων από τον αθλητή. Η συστηματική τροφοδοσία με υδατάνθρακες κατά τη διάρκεια του αγώνα μπορεί να διατηρήσει τα επίπεδα γλυκογόνου σε ικανοποιητικά επίπεδα, ώστε να αποφευχθεί η εξάντληση και η πτώση της επίδοσης.
Για την περαιτέρω αύξηση της ποσότητας γλυκογόνου προαγωνιστικά, υπάρχουν πρωτόκολλα στοχευόμενης διατροφής (υδατανθράκωση), που ακόμη και σε συνδυασμό με την προπόνηση είναι ικανά σχεδόν να διπλασιάσουν την αποθηκευμένη ποσότητα υδατανθράκων. Αυτό επιτυγχάνεται σε πρώτη φάση με διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνες και λίπη, ώστε να εξαντληθούν τα αποθέματα γλυκογόνου και σε δεύτερη φάση, με αυξημένη πρόσληψη υδατανθράκων ώστε να υπερπληρωθούν τα αντίστοιχα αποθέματα του οργανισμού. Η διαδικασία της υδατανθράκωσης είναι αρκετά κοπιαστική, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Κατά την πρώτη φάση μείωσης των αποθεμάτων, ο αθλητής έχει μία έντονη αίσθηση κόπωσης, που δημιουργεί αρνητική ψυχολογία και μειώνει αισθητά την αυτοπεποίθηση πριν από έναν πολύ σημαντικό αγώνα, τη στιγμή που η διατήρηση της αυτοπεποίθησης είναι κάτι πολύ ουσιαστικό σε τέτοιου είδους αγωνίσματα. Κατά τη δεύτερη φάση, η μεγάλη ποσότητα των αποθηκευμένων υδατανθράκων στον οργανισμό συμπαρασύρει και μια αύξηση των υγρών στο σώμα (2-4 kg). Η αύξηση στο βάρος του αθλητή, καθώς και η ‘’σφιχτή‘’ αίσθηση κατά τη διάρκεια του αγώνα είναι δεδομένη. Η αποτελεσματικότητά τους στη διατήρηση της απόδοσης για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα είναι δεδομένη, αλλά δεν έχουν καμία θετική επιρροή στην αγωνιστική ταχύτητα. Η αξιολόγηση για την χρήση τους ή όχι, μπορεί να γίνει μόνο μετά από επαναλαμβανόμενες δοκιμές κατά την προπόνηση.
4. Εγκλιματισμός
Η τελευταία πινελιά σε κάθε αγώνα υπεραπόστασης θα δοθεί από το επίπεδο εγκλιματισμού και εξοικείωσης του αθλητή στο συγκεκριμένο στίβο. Μπορεί κάποιος να συμμετέχει σε έναν αγώνα που πραγματοποιείται λίγα χιλιόμετρα από τον τόπο κατοικίας του, αλλά είναι πιθανός και ένας αγώνας σε χώρα που βρίσκεται σε διαφορετική ζώνη ώρας. Γνωρίζουμε ότι οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στα συμπτώματα του jetlagκαι ότι αυτά γίνονται πιο έντονα σε ανατολικά ταξίδια. Όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από τον τόπο κατοικίας μας, τόσο εντείνονται τα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα, ενώ λιγότερο επιρρεπείς είναι οι πιο υψηλού επιπέδου συμμετέχοντες. Αναλυτικότερα, οι συνηθέστερες δυσμενείς συνέπειες της μετακίνησης είναι: αϋπνία/υπνηλία, αφυπνίσεις, σύγχυση, διαταραχές όρεξης, μυαλγία, δυσπεψία και δυσκοιλιότητα/διάρροια. Η προετοιμασία για ένα τέτοιο αγώνα πρέπει να περιλαμβάνει σταδιακή αλλαγή στο χρόνο προπόνησης, προσαρμοσμένη στον χρόνο του αγώνα, έκθεση σε φως /σκοτάδι του αθλητή και τροποποίηση της καθημερινότητάς του, ώστε να γίνει πιο ομαλή η μετάβαση στον αγωνιστικό χώρο.
Ιδανικό είναι ο αθλητής να γνωρίζει καλά το στίβο που θα αγωνιστεί, ώστε να μην αιφνιδιαστεί σε κανένα επίπεδο, κατά τη διάρκεια του αγώνα. Στο πεδίο του εγκλιματισμού η προετοιμασία μπορεί να πάει και ένα βήμα πιο μακριά: πολύ προσεκτική μελέτη του αγωνιστικού χώρου-χρόνου, με παράλληλη συσχέτιση των βιολογικών ρυθμών του αθλητή είναι απαραίτητη για τη στρατηγική που θα ακολουθηθεί. Η προσαρμογή μπορεί να προαχθεί και μέσω της διατροφής κατά τη διάρκεια του αγώνα: όταν η εγρήγορση είναι το ζητούμενο, καταναλώνονται τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες, που μέσα από μια πολύπλοκη διαδικασία (αύξηση τυροσίνης στο πλάσμα αίματος) δείχνουν να έχουν ευνοϊκά αποτελέσματα. Ενώ, όταν στο πλάνο υπάρχει η πιθανότητα ανάπαυσης – χαλάρωσης (ή και ύπνου), συστήνονται τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες, που δείχνουν να ευνοούν τη χαλάρωση (αυξάνουν τη συγκέντρωση τρυπτοφάνης στο πλάσμα αίματος). Η κακιά μάγισσα εδώ (φαρμακοβιομηχανία), παρέχει πληθώρα ουσιών που μπορούν να διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστημα ή να αυξήσουν τα επίπεδα χαλάρωσης σε αυτό. Αυτές οι ουσίες έχουν ρόλο μόνο θεραπευτικό και δεν συστήνονται για αθλητική χρήση. Πέραν της επικινδυνότητας τους για την ψυχική και σωματική υγεία, οι περισσότερες από αυτές περιλαμβάνονται στη λίστα απαγορευμένων ουσιών της διεθνούς ομοσπονδίας αντιντόπινγκ και η χρήση τους συνοδεύεται από κυρώσεις. Ξεκάθαρα, η χρήση τέτοιων ουσιών αντιβαίνει την αρχή της ισότητας των συμμετεχόντων και δίνει πλασματικές επιδόσεις-αποτελέσματα. Η διασφάλιση της ισότητας των συμμετεχόντων σε κάθε αγώνα πρέπει να είναι η προτεραιότητα των διοργανωτών και κύρια απαίτηση των αθλητών.
5. Ομάδα Υποστήριξης
Σε κάθε αγώνα υπεραπόστασης, κανείς δεν αγωνίζεται μόνος του. Η ομάδα υποστήριξης που συνοδεύει τον αθλητή, είναι ο φύλακας άγγελος του. Χωρίς αυτή, ο κάθε τερματισμός είναι θέμα τύχης και τη μέρα του αγώνα τίποτα δεν πρέπει να αφεθεί σ’ αυτή. Ψυχολογική ενίσχυση, αναπροσαρμογή της τακτικής και πολύτιμες συμβουλές είναι χρυσός από κάποιον που παρακολουθεί την εξέλιξη του αγώνα με καθαρό μυαλό, χωρίς ψυχολογικό, σωματικό και συναισθηματικό φορτίο, αλλά είναι και εξίσου καλός γνώστης των δυνατοτήτων – ιδιαιτεροτήτων του αγωνιζόμενου αθλητή. Η ομάδα υποστήριξης πρέπει να εμπνέει απόλυτη σιγουριά και εμπιστοσύνη στον αθλητή, καθώς είναι επιφορτισμένη με την πολύ ουσιώδη υδροτροφοδοσία του. Πρέπει να είναι εξοπλισμένη για κάθε ενδεχόμενο και κατάλληλα καταρτισμένη σε ότι αφορά στους κανονισμούς του αγώνα, το στίβο και τους πιθανούς αντιπάλους-συναθλητές, καθώς αγωνίζεται παράλληλα κι αυτή.
Οι υπεραποστάσεις πάντα θα αποτελούν πρόκληση λόγω των εκστατικών εμπειριών που προσφέρουν και των οριακών καταστάσεων, ενώπιον των οποίων φέρνουν μυαλό και σώμα. Οι συμμετέχοντες θα συνεχίσουν να αποτελούν πηγές έμπνευσης για τους νεόφερτους στους αθλητικούς χώρους και με τη στάση τους θα πρέπει να ενισχύουν τέτοιες προσπάθειες μεταδίδοντας τις εμπειρίες που αποκόμισαν. Προϋπόθεση για εξέλιξη κάθε κατάστασης είναι η μετάδοση της γνώσης, το μοναδικό «δώρο» της εμπειρίας. Η πειθαρχία στον σωστό προγραμματισμό και η σεμνότητα στις ανθρώπινες δυνατότητες είναι η καλύτερη αρχή για τις υπεραποστάσεις.
