Υπεραποστάσεις: Προαγωνιστικές προϋποθέσεις & ενδοαγωνιστικές τακτικές (Ά Μέρος)

Αρκετά χρόνια πριν, τότε που η χρήση του διαδικτύου δεν ήταν τόσο διαδεδομένη και η πληροφόρηση απ’ αυτό σε όλους τους τομείς ελάχιστη. Εξίσου δύσκολη ήταν και η πληροφόρηση σε επιστημονικά πεδία που αφορούν την βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων. Προαγωνιστικές προϋποθέσεις αλλά και εδοαγωνιστικές τακτικές αποτελούσαν δύσκολες εξισώσεις που αναζητούσαν λύσεις. Η εμπειρία ως πολύ σημαντικό όπλο κι εδώ έπαιζε τον ρόλο της αλλά για τους πιο απαιτητικούς του χώρου η αναζήτηση γνώσης συνεχιζόταν με συνδρομές σε επιστημονικά περιοδικά. Εκεί τα αυξημένα έξοδα για την διατήρηση της συνδρομής αλλά και το εξειδικευμένο επίπεδο γνώσεων ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν, έκανε συνήθως την διαφορά στους αγωνιστικούς στίβους. Απίστευτα κατορθώματα από υπεραθλητές που ολοκλήρωναν υπεραποστάσεις σε κάθε είδους άθλημα, προκαλούσαν απεριόριστο σεβασμό πρώτα, έπειτα θαυμασμό και την αναμενόμενη προσδοκία όλων να χαρούμε και στη χώρα μας αντίστοιχες διοργανώσεις.

Στις μέρες μας, ο κύκλος των αγώνων υπεραπόστασης έχει ευτυχώς ανοίξει προς όφελος όλων και παρόλο που η επίτευξη μιας εξαιρετικής επίδοσης είναι εξίσου δύσκολη με τότε, η συμμετοχή είναι πλέον πολύ πιο απλή διαδικασία: ενημέρωση, εξοπλισμός, επιστημονική έρευνα σε διατροφικά / προπονητικά θέματα κάνουν τη διαδικασία πολύ πιο προσβάσιμη για τους αθλητές και πολύ πιο εύκολη για εμάς τους προπονητές.

Θα ακολουθήσει μια προσπάθεια να προσδιορίσουμε τις παραμέτρους, τις οποίες κάθε ομάδα (αθλητής-προπονητής-γιατρός) πρέπει να ελέγχει, ώστε το αποτέλεσμα να είναι το καλύτερο για όλους.

1. Ψυχολογικές και βιολογικές παράμετροι

Σε κάθε αγώνα υπεραπόστασης ο αθλητής φέρει ένα σημαντικό ψυχολογικό φορτίο, πέρα από αυτό της βέλτιστης επίδοσης. Έχει να αντιμετωπίσει την ανασφάλεια των πολλών χιλιομέτρων με την κάθε τύπου δυσκολία και να απαντήσει στο πιο δύσκολο ερώτημα όλων: «θα τερματίσω;».

Η ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης για έναν αθλητή είναι μονόδρομος και αυτό επιτυγχάνεται με συγκεκριμένο τρόπο ζωής και με βάση την ικανότητα του, να μπορεί να ακολουθεί με σεμνότητα και πειθαρχία συγκεκριμένους κανόνες. Πέρα από τη διάθεση συμμετοχής σ’ έναν υπερμαραθώνιο, οι κοινωνικές συνθήκες όπως είναι η εργασία, η οικογένεια και οικονομική κατάσταση, είναι παράμετροι που μπορούν, εάν συνδυαστούν σωστά, να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την επιθυμητή επίδοση.

Από ‘κει και πέρα, η καθημερινή επαφή με το άθλημα και η μεγάλη προπονητική ηλικία, είναι αρκετά για να γεμίσουν με αυτογνωσία μυαλό και σώμα. Η εμπειρία είναι κάτι υπαρκτό και αληθινό σε αντίθεση με τη θεωρία, η οποία έχει απόλυτη εφαρμογή μόνο κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες. Μόνο η άριστη γνώση του εαυτού και του εξοπλισμού μπορεί να μας βοηθήσει να ανταπεξέλθουμε σε κάθε αντιξοότητα που θα προκύψει (και αναμένονται πολλές) σε ένα πολύωρο ή και πολυήμερο αγώνα.

Κατά την έναρξη της προετοιμασίας, είναι προαπαιτούμενο να γίνει πλήρης καρδιολογικός έλεγχος (υπέρηχος, ηλεκτροκαρδιογράφημα σε ηρεμία και μέγιστη προσπάθεια). Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από καρδιολόγο με εμπειρία σε αθλητές είναι δύσκολη, αλλά είναι το ιδανικό. Η αθλητική καρδιά διαφέρει μορφολογικά και λειτουργικά και δέχεται τεράστιες επιβαρύνσεις, που δεν έχουν καμία σχέση μ’ εκείνες, στις οποίες εκτίθεται η καρδιά ενός μη αθλούμενου ατόμου. Είναι πολύ πιθανή η εμφάνιση αρρυθμιών και ασυμμετριών στο ηλεκτροκαρδιογράφημα του αθλητή. Για τον λόγο αυτόν, αν το ηλεκτροκαρδιογράφημα αξιολογηθεί με γνώμονα τη καρδιά ενός αγύμναστου ατόμου, θα οδηγήσει σε ψευδή συμπεράσματα.

Αιματολογική εξέταση για τον έλεγχο της γενικής κατάστασης της υγείας του αθλητή (αιματοκρίτης, αιμοσφαιρίνη, λευκά αιμοσφαίρια κ.τ.λ.) και ειδικότερος βιοχημικός έλεγχος (σίδηρος, σιδηροδεσμευτική ικανότητα, φερριτίνη, γλυκόζη, τύποι χοληστερόλης,Ck, Ca, Na, Mg κ.α.) είναι απαραίτητοι στην έναρξη της προετοιμασίας. Στις αιματολογικές παραμέτρους, οι άνδρες είναι ευνοημένοι καθώς έχουν κατά 10% αυξημένη την αιμοσφαιρίνη, μια πρωτεΐνη η οποία είναι και η κύρια υπεύθυνη για τη μεταφορά του οξυγόνου στους ιστούς. Εκτός από τη μειωμένη αιμοσφαιρίνη, οι γυναίκες έχουν και αυξημένες απώλειες σιδήρου εξαιτίας της εμμήνου ρήσης. Η έλλειψη σιδήρου στη διατροφή φέρνει πολύ συχνά αθλήτριες στα όρια της αναιμίας, με αποτέλεσμα την κατακόρυφη πτώση των επιδόσεών τους, κυρίως σε αγωνίσματα εξαρτώμενα από τον αερόβιο μηχανισμό παραγωγής ενέργειας.

Για να μπορεί να δρομολογηθεί μια προπονητική διαδικασία, πρέπει να έχουμε εκ των προτέρων ανταποκριθεί στην τήρηση των προϋποθέσεών της. Η συστηματική παρακολούθηση τέτοιων παραμέτρων έχει προληπτικό ρολό, ενώ είναι επίσης επιβεβλημένη για τη βελτίωση και την πιθανή αναπροσαρμογή του προγράμματος προπόνησης, καθώς και την αύξηση πρόσληψης μέσω διατροφής (ή και συμπληρώματος διατροφής) κάποιου στοιχείου που μπορεί να είναι σε έλλειψη ή σε οριακή συγκέντρωση στο αίμα.

2. Εξοπλισμός- Ενυδάτωση

Σε κάθε αγώνισμα, η επιλογή του εξοπλισμού που θα χρησιμοποιηθεί στον αγώνα, πρέπει απαραίτητα να προκύπτει μέσα από επαναλαμβανόμενες δοκιμές στην προπόνηση. Καίριο τμήμα του εξοπλισμού των υπεραποστάσεων είναι τα ρούχα/παπούτσια που θα χρησιμοποιηθούν. Πρέπει να καταφέρουμε να έχουμε το σώμα στεγνό και ζεστό κατά τη διάρκεια του αγώνα. Οποιοδήποτε άλλο τμήμα του εξοπλισμού (π.χ. ποδήλατο, μπαστούνια, σακίδιο, κράνος) πρέπει να μας είναι οικείο και να είμαστε άριστοι χρήστες του.

Καθοριστική σημασία για την βέλτιστη επίδοση έχει η ελαχιστοποίηση της ενεργειακής και ηλεκτρολυτικής δαπάνης, στην οποία θα υποβληθεί ο οργανισμός μας προκειμένου να επιτύχει τη θερμορύθμιση. Σ’ έναν αγώνα που πραγματοποιείται σε υψηλή θερμοκρασία, όπου απαιτούντα ελαφριά ρούχα, καπέλο και παπούτσια, λίγα πράγματα εξαρτώνται από τον εξοπλισμό και τα περισσότερα καλείται να τα κάνει ο αθλητής. Με μέτριο έως ψηλό φορτίο άσκησης, η απώλεια υγρών μπορεί να φτάσει τα 2.5 λίτρα ανά ώρα και εκεί η αναπλήρωση υγρών και ηλεκτρολυτών (κάλιο, ασβέστιο, μαγνήσιο, νάτριο) είναι απαραίτητη για τη συνέχεια της μυϊκής δραστηριότητας. Ο χειρότερος σύμβουλος στη διαχείριση αυτής της κατάστασης είναι το αίσθημα της δίψας, διότι αυτή προκαλείται, αφού σημειωθεί απώλεια 1-2% στα υγρά του σώματος. Τότε όμως είναι ήδη πολύ αργά για αναπλήρωση, μιας και υπάρχει ήδη μια τεράστια χρέωση στα συστήματα). Απ’ την άλλη μεριά, σε αγώνες με χαμηλές θερμοκρασίες ή και εναλλασσόμενες θερμοκρασίες (αλλαγή υψομέτρου/ημέρα-νύχτα/αλλαγές στις καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια), ο εξοπλισμός και η ορθή του χρήση θα κάνουν την ουσιαστική διάφορα ανάμεσα στους εγκαταλείψαντες και τους τερματίζοντες. Εκεί, την προσαρμογή του σώματος στις όποιες χαμηλές θερμοκρασίες ή τις αλλαγές θερμοκρασίας θα εξομαλύνει ο κατάλληλος ρουχισμός, ώστε να προλάβουμε αυξημένη ενεργειακή δαπάνη για θερμορύθμιση. Επιπρόσθετα, εάν παρέχεται η σχετική δυνατότητα από τους κανονισμούς, επιβάλλεται να έχουμε και εναλλακτικό εξοπλισμό για αντικατάσταση στο ενδεχόμενο φθοράς του κατά τη διεξαγωγή του αγώνα.

Η επίδοση στις υπεραποστάσεις δεν εξαρτάται, όμως, μόνο από τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου – αθλητή και τον εξοπλισμό που διαθέτει. Στο επόμενο και τελευταίο τμήμα του άρθρου, θα αναφερθούμε στη διατροφή και τη σημασία της πριν τον αγώνα και κατά τη διάρκεια του αγώνα, τον εγκλιματισμό και την εξοικείωση με το αγωνιστικό χώρο καθώς, και την ομάδα υποστήριξης που ακολουθεί τον αθλητή.