Είναι δεδομένο στην εποχή μας ότι όλοι έχουνε κάποια επαφή με τον αθλητισμό. Είτε ως άμεσα εμπλεκόμενοι όπως οι ασκούμενοι, οι διαιτητές και οι προπονητές, είτε έμμεσα, ως φίλαθλοι και χορηγοί. Για όλο λοιπόν τον αθλητικό κόσμο, όποιο τμήμα του κι αν αποτελούν, η βελτίωση της αθλητικής επίδοσης θα αποτελεί πάντα την αιχμή του δόρατος. Διαρκής αναζήτηση για βιομηχανικές βελτιώσεις, διατροφικές συμβουλές και αξιοποίηση της φυσιολογίας της άσκησης είναι θέματα, που μάλλον δε θα πάψουν ποτέ να εξετάζονται.
Επαναλαμβανόμενες έρευνες, από επιστήμονες, τονίζουν ότι κατά την έκθεση του ανθρώπινου οργανισμού σε περιβάλλον με χαμηλή πίεση (υψόμετρο), κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ενδέχεται να βελτιωθούν καίριες αιματολογικές παράμετροι, που είναι ικανές να βελτιώσουν με τη σειρά τους τις αθλητικές επιδόσεις.
Το υψόμετρο, ανάλογα με το στρες που προκαλεί στον ανθρώπινο οργανισμό, βαθμολογείται ως εξής: a) Μέσο :1500-2500m, β) Μεγάλο: 2500-4500m, γ) Πολύ μεγάλο: 4500-5500m και δ) Ακραίο υψόμετρο : >5500m. Όσο πιο ψηλά ανεβαίνουμε και μειώνεται η πίεση των αερίων, τόσο η δέσμευση του οξυγόνου από τον οργανισμό δυσχεραίνει. Από ένα σημείο και έπειτα, ο ανθρώπινος οργανισμός δυσκολεύεται τόσο πολύ από την αραίωση του αέρα ώστε η παραμονή του εκεί, επιβάλει συγκεκριμένη και σταδιακή εξοικείωση με αυτό το νέο περιβάλλον.
Καθώς απομακρυνόμαστε από το επίπεδο της θάλασσας, μειώνεται η πυκνότητα του αέρα, άρα και η αντίστασή του. Γι αυτό το λόγο, καθώς κάνουμε αθλήματα στο υψόμετρο, σε κάποια η επίδοση μπορεί να ευνοείται ενώ σε κάποια άλλα να παραμείνει ανεπηρέαστη. Χαρακτηριστικά αθλήματα που ευνοούνται είναι η ποδηλασία με ταχύτητα 40km/h όπου το ενεργειακό κόστος από τον αέρα είναι 90% και το τρέξιμο, όπου κι εκεί ανάλογα με την ταχύτητα το αντίστοιχο ενεργειακό κόστος κυμαίνεται από 3% μέχρι 9%. Στην κολύμβηση από την άλλη πλευρά, όπου η αντίσταση του αέρα είναι αμελητέα, αλλά η πυκνότητα του νερού παραμένει ίδια δεν παρατηρούμε καμία διαφοροποίηση στις επιδόσεις.
Επιπρόσθετα, τα αγωνίσματα που οι επιδόσεις τους μπορούν να διατηρηθούν σταθερές είναι αυτά που η χρονική τους διάρκεια δεν υπερβαίνει τα δύο λεπτά (sprints, ρήψεις, άλματα). Σε αυτά, το αραιό οξυγόνο της ατμόσφαιρας έχει δευτερεύοντα ρόλο καθώς εξαρτώνται κυρίως από τον αναερόβιο μηχανισμό παραγωγής ενέργειας.
Το να παραμένεις και να προπονείσαι σε αυξημένο υψόμετρο δεν είναι κάτι απλό. Άμεσα παρατηρείται μείωση στη μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου, επηρεάζοντας κυρίως τους πιο ψηλού επιπέδου αθλητές και προκαλώντας τους αρκετές δυσκολίες στη προπόνηση. Αφού όμως περάσουν σχεδόν δύο εβδομάδες και ο αθλητής εγκλιματιστεί, τα οφέλη είναι πολλαπλά. Παρατηρείται αύξηση του αερισμού, αυξημένη συγκέντρωση Αιμογλομπίνης στο αίμα, αύξηση στην πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων, του αριθμού των μιτοχονδρίων, καθώς και αύξηση συγκέντρωσης Μυογλομπίνης στους ιστούς. Ακολούθως η κινητοποίηση λιπαρών οξέων με την αυξημένη εξάρτηση από τη γλυκόζη στο αίμα, επάγουν σε εξοικονόμηση γλυκογόνου και βελτίωση της αθλητικής επίδοσης, όταν ο αθλητής επιστρέψει από το υψόμετρο, στο επίπεδο της θάλασσας.
Η μεθοδολογία που πρέπει να ακολουθηθεί για τα μέγιστα οφέλη είναι συγκεκριμένη χρονικά και σε σχέση με το υψόμετρο, ενώ αν προσθέσουμε την εξατομίκευση σε κάθε αθλητή καταλαβαίνουμε ότι γίνεται εξαιρετικά πολύπλοκη. Οι δύο πιο αποτελεσματικές μέθοδοι για την εκμετάλλευση του υψομέτρου, προς όφελος της επίδοσης είναι δύο: α) live high-train low και β) high-high-low. Με τη πρώτη μέθοδο (live high train lοw) ο αθλητής διαμένει σε υψόμετρο 2500m και προπονείται στα 1250m. Με τη δεύτερη μέθοδο (high-high-low), διαμένει στα 2500m, κάνει την βασική προπόνηση στα 2200-3000m και κατεβαίνει στα 1200-1400m για τις πιο έντονες προπονήσεις (interval).
Και στις δύο περιπτώσεις η βελτίωση στη μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου μπορεί να φτάσει στο 5% συμπαρασύροντας και ανάλογη βελτίωση στις επιδόσεις. Όταν οι παραπάνω μέθοδοι πρακτικά είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν, εναλλακτικά έχουνε κατασκευαστεί αίθουσες ελεγχόμενης πίεσης που δημιουργούνται συνθήκες αντίστοιχες του υψομέτρου. Εκεί ο αθλητής πρέπει να περνά αρκετές ώρες και να προπονείται σε συνεχώς ελεγχόμενες συνθήκες, κάτι όμως που μπορεί να γίνει πολύ ψυχοφθόρο και επίπονο.
Τα ευνοϊκά για την αθλητική επίδοση αποτελέσματα, από την έκθεση στο υψόμετρο μπορούν να ξεκινήσουν από τις δύο εβδομάδες παραμονής σε αυτό ενώ μπορούν να διατηρηθούν στο επίπεδο της θάλασσας μέχρι και τέσσερις εβδομάδες μετά. Πριν μία ομάδα αξιοποιήσει το υψόμετρο προς όφελος της επίδοσης, πρέπει να αξιολογηθούν ξεχωριστά οι αιματολογικές παράμετροι κάθε αθλητή. Ο βαθμός και ρυθμός που η ενδογενής Ερυθροποιητίνη διεγείρει την παραγωγή ερυθροκυττάρων σε κάθε άνθρωπο διαφέρει σημαντικά κάτι που αυτόματα μπορεί να εντείνει την ανομοιογένεια σε μια ομάδα και θα πρέπει να αποφευχθεί, κυρίως κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής περιόδου.
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η περιστασιακή αλλά συγκεκριμένη παραμονή σε υψόμετρο μπορεί να ευνοήσει σημαντικά τις αθλητικές επιδόσεις των περισσοτέρων ανθρώπων ανεξάρτητα από το αθλητικό επίπεδο τους. Καθώς όμως το επίπεδο εγκλιματισμού διαφέρει για τον καθένα, δείχνουν να υπερτερούν οι αθλητές που διαμένουν χρόνια σε αυτό ή έχουν μεγαλώσει εκεί.
